ĐỨC ĐỒNG TRINH KITÔ GIÁO

Thứ bảy - 19/07/2025 00:07

+ ĐỨC ĐỒNG TRINH KITÔ GIÁO

Công cuộc cứu thế là công cuộc thánh hóa xác thịt. Lịch sử cứu rỗi đi từ xác thịt tới tinh thần, đi từ tạo dựng trần gian mà Thánh Kinh gọi là thế gian xác thịt, để đi tới một tạo dựng thiên quốc, sống động bằng nguyên Thần Khí của Thiên Chúa. Khi đi như vậy, lịch sử không lên án và bãi bỏ tạo dựng trần gian, nhưng muốn làm cho tạo dựng này được dư đầy quá sự mong đợi, bởi vì tạo dựng thiên quốc là sung mãn, là viên mãn sẽ đến, mà tạo dựng trần gian chỉ là hình bóng mau qua, là trang trí bề ngoài đã bi tội lỗi làm cho hoen ố.
Người Kitô hữu đồng trinh là hình ảnh về Giáo Hội đã được cứu chuộc trong Thánh Thần, là hình ảnh về ơn cứu độ kỳ diệu đã được thể hiện ở trong xác thịt.

I. HÌNH ẢNH VỀ ƠN CỨU ĐỘ
    Chúa Kitô đã cứu Giáo Hội bằng cách dìm Giáo Hội vào “trong một cuộc thanh tẩy có một lời đi kèm” (Ep 5,26). Ngài làm cho Giáo Hội cùng chết và cùng sống lại với mình, và chính lúc ấy, Ngài kết hợp với Giáo Hội như với một trinh nữ trong sạch (x. 2 Cr 11,2), không vết nhơ, không vết nhăn, không có một cái gì như thế, đó là một hiển thê đã chết cho xác thịt và sống lại trong Thánh Thần. Ơn cứu độ nằm trong chính hôn lễ cử hành trong sự tử nạn phục sinh này.

*** Chết cho xác thịt
   Toàn thể Giáo Hội đã cùng chết với Chúa Kitô, chết cho tất cả những cái mà Ngài đã chết. Giáo Hội đã từ bỏ nếp sống trần gian mà Thánh Kinh gọi là nếp sống xác thịt, nếp sống này có đặc điểm là đóng kín đối với Thiên Chúa, với tÌnh yêu thần diệu, với sức mạnh của sự sống vĩnh cửu, và luôn luôn nô lệ những ham muốn ích kỷ, những nguyên lý yếu đuối và tàn bạo, những định luật của tạo dựng còn bất hảo.
   Giáo Hội đã hy tế mình với Chúa Cứu Thế, đã đóng định xác thịt và thèm khát của xác thịt ở nơi mình (x. Gl 5,24). Tuy đó là một sự chết mầu nhiệm nhưng rất chân thật, thế nên Giáo Hội không còn được quyền để cho xác thịt thống trị nữa.
   Việc thánh hóa xác thịt ở trong sự thánh thiện của Thánh Thần là một trong những đòi hỏi căn bản của đạo đức học Kitô giáo. Thánh Phaolô không ngớt nói về việc ấy. Ngài không khuyến khích, dựa vào thiên chức làm người, vào việc xác thịt phải tùng phục tinh thần. Các đòi hỏi của Kitô giáo căn cứ sâu xa hơn nhiều… bởi vì yêu sách của Tân Ước căn cứ vào việc Chúa Kitô đã chết cho hiện hữu xác thịt và ta phải tham dự vào sự chết ấy: “Ngài đã chết cho tội lỗi một lần thay vì tất cả... nên anh em cũng phải coi mình như đã chết đối với tội lỗi... Tội lỗi không còn được ngự trị ở trong thân xác anh em để khiến anh em còn nghe theo dục vọng của nó nữa. Anh em đừng giao phó thân thể anh em làm dụng cụ bất chính để phục vụ tội lỗi nữa” (Rm 6,11-13).
   Tất cả Giáo Hội đã được thanh tẩy ở trong sự chết của Chúa Kitô. Nhưng tuy thật đấy, sự chết này vẫn chỉ mới là khởi sự, là mầm mống cho một sự chết tân tuyệt hơn và các tín hữu trong thực tế vẫn còn sống trong một thân thể trần ai. Thế nên họ còn được phép yêu và thích theo kiểu nhân loại, mà vẫn có thể nên thánh, bởi vì thân thể đã được dìm trong nước rửa tội và trong Thánh Linh, người tín hữu ngay ở đời này cũng đã được tham dự vào cơ thể vinh hiển, mọi thực tại thân xác đã trở thành Kitô giáo và có thể thuộc về thế giới mới, nơi ta đã chết cho xác thịt tội lỗi. Muốn thánh thiện, tình yêu nhân loại chỉ cần đừng ích kỷ, và mở sang cho Thánh Linh, cho tình yêu của Chúa là một thứ tình yêu hiến thân. Hôn nhân là nếp sống thông thường của Kitô hữu ở trần gian (x. Mt 19,12, 1 Cr 7,7), không bao giờ trình khiết là một điều bó buộc, một điều đòi hỏi của bí tích Thánh Tẩy.
  Tuy nhiên, chính bí tích Thánh Tẩy mở ra cho ta thấy con đường dẫn tới những đỉnh cao phiêu lưu; chính nó kêu gọi người ta đi vào con đường đồng trinh. Toàn thể con người đã được thánh tẩy. Họ được thánh tẩy cả xác lẫn hồn. Nên theo nguyên tắc họ đã phải cùng chết hoàn toàn với Đức Kitô. Có những tín hữu bằng lòng sống theo nguyên tắc ấy. Họ từ bỏ xác thịt với luật lệ của nó. Họ muốn sống đồng trinh, vì họ đã được thánh tẩy.
   Họ không phải là những tâm trí không thực tế và nuôi ảo tưởng, muốn sống trong một thế giới chưa phải là của mình. Bởi vì ở trong Đức Kitô, họ đã chết thật rồi, thế gian này cũng đã chết với họ rồi, và sự hiện hữu của Chúa Kitô hiện nay đã là của họ. Dĩ nhiên họ đang còn phải lệ thuộc vào xác thịt. Nhưng tình trạng còn tại thế vẫn không khiến họ ảo tưởng. Nó chỉ làm cho họ có thể tự ý ưng thuận đi vào sự chết mà Thiên Chúa đã làm ra ở nơi họ trong phép Thánh Tẩy, để họ xác quyết mạnh mẽ hơn nữa về điều đó ở trong tất cả hiện hữu của mình. Họ không sống như thể thân xác của họ đã chết rồi, họ chỉ tìm cách thể hiện điều mới như là nguyên lý và ước vọng phải đi tới.
   Và vì họ đã biết thời giờ thế gian đã điểm, nên họ tự nhủ, tội gì còn đi vào đường lối của xác thịt. Ở trong Đức Kitô tử nạn, thể gian dưới hình thức hiện nay đã tắt thở rồi và chẳng còn có giá trị vĩnh cửu nào nữa (x. 1 Cr 7,29-31; Gl 6,14). “Hình ảnh thế gian này đã qua rồi” (1 Cr 7,31).

*** Sống lại trong Thánh Thần
Chết cho hiện hữu theo xác thịt, người Kitô hữu đi vào một sinh cầu khác, sinh cầu của đời sống phục sinh từ công chính : “Qua Phép Rửa, anh em đã cùng Ngài xuống mồ, thì cùng với Ngài anh em cũng đã được sống lại” (Cl 2,12).
Qua bí tích Thánh tẩy, người Kitô hữu đã sống lại ở trong sự sống của Thiên Chúa toàn năng, ở trong Thánh Thần là tình yêu của Chúa nay được đổ xuống trong lòng ta. Đã chết cho xác thịt, hơn bao giờ hết, họ là người để sống và để yêu. Nhưng sống một đời sống khác và yêu một thứ tình yêu khác.
Mọi Kitô hữu đã được đưa vào chế độ luật pháp của sự thánh thiện, vào động tác tinh thần hóa mọi sinh hoạt của xác thể. Nếu đôi bạn kết hợp với nhau theo tinh thần Kitô giáo thì tình yêu của họ đã vượt lên mọi thứ tình yêu chỉ hoàn toàn là xác thịt. Thân xác của họ dùng để phục vụ một tình yêu cao cả hơn và như vậy họ chuẩn bị cho ngày mà thân xác sẽ được phục sinh toàn diện trong Thánh Linh.
   Nhưng có những Kitô hữu muốn đi cho hết mọi hiệu quả của bí tích Thánh Tẩy. Họ là những con người phục sinh, nên họ muốn sống hoàn toàn ở trong thế giới mà họ đã đi vào ở trong Chúa Kitô, như đã có lời viết : “Ai đã ở trong thế giới phục sinh, thì không còn lấy vợ lấy chồng, vì họ đã là con cái Chúa, bởi lẽ họ đã là con cái của sự phục sinh" (Mt 22,24-30). Họ muốn sống đồng trinh, vì họ đã chịu Phép Rửa. Họ tỏ cho ta thấy đời sống của các Kitô sau này: “Chúng tôi sẽ ra như thế nào, thì anh em bây giờ đã bắt đầu rồi đó, ngay bây giờ anh em cũng đã có sự vinh hiển của đời phục sinh rồi, anh em đi qua thế gian này mà vẫn không bị dơ nhớp bởi vì anh em sống khiết tịnh, đồng trinh và như các thiên thần” (Thánh Cyprien).
    Đối với những Kitô hữu này, ngày cuối cùng đã gần rồi. Đó là ngày đản sinh thật sự ở trong Thánh Thần. Hiện giờ họ đã bắt đầu tham dự vào cuộc đản sinh đời đời của Chúa Giêsu sinh ra một cách mầu nhiệm từ lòng Thiên Chúa Cha và ở trong Thánh Linh, tức ở trong vinh quang phục sinh. Đồng trinh là tuổi trẻ, tuổi trẻ của ngày cuối cùng. Họ không trẻ vì không lớn nữa hay vì hoàn đồng. Họ trẻ vì càng ngày càng trẻ. Đó là tuổi trẻ đi lên, đi về mạch sống mà nhân loại chưa hề đạt tới, đi về đích điểm của tất cả lịch sử. Bởi vì đích điểm của tất cả là sự phục sinh của Chúa Kitô, nơi tất cả sẽ được sinh ra làm con cái của sự phục sinh. Tuổi trẻ của người tín hữu do đó cũng là tuổi sung mãn của họ.
   (Ta có thể nói qua điều này: là sở dĩ sự đồng trinh là tuổi trẻ linh lợi, mơn mởn, đẹp đẽ, là vì đó là thành quả một đời sống Kitô giáo trưởng thành đầy cố gắng, chứ ấu trĩ trong vấn đề chỉ phá hoại mầu nhiệm đồng trinh).
    Cùng đích của tất cả chính là Thánh Thần. Đó là thực tại hoàn toàn, là sung mãn của vạn sự, là tình yêu của Thiên Chúa.     (* …)
   Đồng trình Kitô giáo là một sự chết đi cho xác thịt, một thực tại mới theo Thánh Thần.
    Tình yêu ở trong bậc đồng trinh không bao giờ sẽ qua. Nó là tình yêu của thời cuối cùng; nó là sung mãn, bởi vì Thánh Thần là thực tại siêu việt và vĩnh cửu ở trong Thiên Chúa. Ngài ban cho người Kitô hữu đồng trinh được cử hành hôn lễ đời đời.

*** Kết hợp với Đức Kitô
    Như vậy đồng trinh ở trong Kitô giáo có đặc điểm này là nó không căn cứ trước hết vào sự vẹn toàn của cơ thể. Giữ mình đồng trinh chưa phải là một lý tưởng Kitô giáo. Phải trở nên đồng trinh, mới chính là vấn đề. Đồng trinh trước hết không phải là từ bỏ, nhưng là kiện toàn; đồng trinh Kitô giáo phải thể hiện ngay trong một thứ hôn lễ.
   Yêu và được yêu rồi truyền sinh trong tình yêu, không phải là những cái nghịch với sự đồng trinh Kitô giáo. Sự đồng trinh này còn đòi phải có những cái kia là khác, nhưng ở trong một bình diện đặc biệt.
    Phép Thánh Thể đồng trinh hóa con người, rứt họ ra khỏi thế giới xác thịt, phục sinh họ ở trong Thánh Thần, bởi vì đó là một bí tích hôn lễ: kết hợp tín hữu vào thân thể thánh thiện của Đức Kitô, để chỉ còn làm nên một thân thể với Ngài. Chúng ta chết và sống lại với Đức Kitô bởi vì Thánh Tẩy kết hợp ta vào sự chết và sống lại của Ngài : “Chúng ta đã được rửa ở trong một Thánh Thần để kết thành một thân thể” (1 Cr 12,13). “Tất cả anh em đã chịu Phép Rửa, nên anh em đã mặc lấy Đức Kitô, đã trở nên một thân thể ở trong Ngài".
                                                                      (Gl 3,27)
   Qua các tín hữu của mình, Giáo Hội cùng với Đức Kitô chỉ làm nên một thân thể. Nhưng ở nơi một số tín hữu, Giáo Hội có thể thể hiện ơn gọi làm hiên thê của mình một cách hoàn toàn và cử hành hôn lễ một cách rực rỡ hơn. Đó là những tín hữu đồng trinh. Giáo Hội là hiển thê, Giáo Hội là trinh nữ trước hết ở nơi những con người này: “Giáo Hội nở lên như một hiền thê và một trinh nữ, nhờ bông hoa các trinh nữ trong sạch khiết tịnh của mình". (Origène)

*** Đi đón Đức Kitô
   Có những tín hữu mà ở nơi họ hơn ở nơi những người khác, Giáo Hội đang tìm cách ra khỏi đời này để đi đón Chúa Giêsu, “đó là mười người trinh nữ đi đón chàng rể" (Mt 25,1).
   Những tín hữu này sống ở bên kia thế giới. Họ biết hình ảnh thế giới này đang qua (x. 1 Cr 7,31) nên lòng họ không còn dính bén gì ở đời này nữa, một luôn để thoát ra lời kinh sau đây của Giáo Hội tại thế: "Maranatha ! Lạy Đức Kitô, xin hãy đến !” để cho “thế giới này qua đi và ơn Chúa đến” (Didachè 9,10).
    Họ nói: “Lạy Đức Kitô, Chúa là tất cả cho con. Con giữ mình khiết tịnh cho Chúa, và tay cầm đèn sáng, này con đi đón Chúa”. Ở trong Giáo Hội họ thật là dấu hiệu về lòng chờ đợi của Giáo Hội đối với việc Chúa quang lâm.

II. HOẠT ĐỘNG ĐỂ CỨU THẾ

   Người Kitô hữu có ưu thế này là không thể đi tới Thiên Chúa một mình được và luôn luôn cùng làm việc cho thế gian được rỗi. Cứu thế trước hết là cứu mình. Chính Đức Kitô cũng chỉ cứu thế được khi thể hiện công việc đó ở nơi mình.

   *** Người trinh nữ thể hiện
          việc cứu thế ở nơi mình

Người trinh nữ Kitô giáo là một tay thợ rất đắc lực cho việc cứu thế thể hiện nơi tâm hồn tín hữu. Chính Đức Kitô cũng đã nói : “Ta tự hiến thánh Ta”, Ta ra khỏi thế gian xác thịt sống xa Thiên Chúa này, để tận hiến cho sự sống thánh thiện của Thiên Chúa, hầu mọi người có thể tìm thấy ở nơi ta sự chết và sự sống lại mà “cũng được hiến thánh” (Ga 17,19). Người trinh nữ kết hợp với Đức Kitô trong chính việc hiến thánh này. Họ là trinh nữ bởi vì họ được kết hợp với Đức Kitô trong hành vi cứu thế, họ cùng Ngài đi ra khỏi thế gian xác thịt để đi vào sự sống Thiên Chúa. Công việc cứu thế, công việc đồng trinh hóa, thể hiện ở nơi họ và đến lượt họ có thể nói rằng: “hầu cho mọi người cũng được hiến thánh trong chân lý".
   Trong âm thầm, người trinh nữ Kitô giáo hằng làm việc để mầu nhiệm cứu độ được hiện diện ở trong thế giới. Họ hiến toàn thân cho Chúa Cứu Thế, họ chấp nhận từ khước và chết đi cho thế gian như Ngài, khiến nhờ họ, Giáo Hội trở thành cơ thể Đức Kitô nhiều hơn, và trở thành sự sung mãn của cơ thể ấy để có đầy đủ mầu nhiệm của Đức Kitô: Họ chấp nhận một cuộc đóng đinh thật sự, đóng đinh cả hồn xác họ và treo họ lên trên mặt đất ở trong sự đơn độc, để ở đó, Giáo Hội có thể kéo lôi tất cả về cho Chúa.

*** Là tiên báo thế giới mai sau

Đồng trinh là một dấu hiệu. Nó làm chứng cho Đức Kitô Cứu Thế, nó tuyên cáo mầu nhiệm phục sinh. Nó loan báo về sự chết của Đức Kitô và về việc thế giới này đã chết rồi. Bởi vì, sở dĩ có những tín hữu từ bỏ việc lập gia đình, là vì thế giới này đã bị lên án trong sự chết của Đức Kitô. Vì sao còn lao mình vào những ràng buộc của thế giới này nữa, khi hình ảnh của thế gian đã qua (x. 1 Cr 7,31), khi thế gian này đã bị đóng đinh vào thập giá Đức Kitô ? (x. Gl 6,14). Họ ra khỏi vòng của thế gian này, họ sống ở bên trên đó. Ở nơi các trinh nữ, Giáo Hội như muốn nói thẳng với người ta như vẫn âm thầm nói ở trong Thánh Thể: Giáo Hội tuyên xưng việc Chúa chịu chết cho đến khi Ngài lại đến (x. 1 Cr 11,26).
   Người ta thấy ở giữa loài người đã có những con cái của sự sống lại rồi. “Sao mai đã mọc lên ở trong lòng họ”, “ngày đã sáng” (2 Pr 1,19; Rm 13,12), tình yêu của thế giới mới đã được nhóm lên rồi, họ như muốn nói với tất cả mọi người: “Anh em hãy vui lên; phải, anh em hãy vui lên, vì Chúa đã gần đến” (Pl 4,4). Tiếng kêu hân hoan của họ đánh thức những ai ngủ mê dậy, tạo nên một xao xuyến ở trong thế giới, lôi kéo một số người đang sống bám vào thế giới hư ảo đi vào một tình yêu quảng đại hơn. Ở trong thế giới xác thịt, họ là một thứ men đồng trinh, giống như Thánh Thể vậy.

III. BẢO VỆ ĐỨC TRINH KHIẾT

Bao lâu người tín hữu còn sống ở đời này, việc tân hiến của họ còn đang trên đường hoàn tất và còn có thể gặp nguy. Họ cũng phải sống ở trong bầu không khí cám dỗ lớn lao của thời thiên sai, mà chúng ta hằng cầu xin Chúa giữ gìn ta khỏi sa ngã, và cho đến cuối đời, họ vẫn phải đứng trước một lựa chọn.
   Đức trình khiết cũng vậy. Nó hoàn tất từng ngày một. Và ngày nào nó cũng có thể gặp nguy, cho đến ngày cứu độ cuối cùng, khi đã gặp Chúa cách vĩnh viễn.

*** Bằng bác ái
   Phải yêu mới thể hiện được đồng trinh và mới bảo vệ được nó, bởi vì tất cả thực tại của nó nằm ở trong một tình yêu hoàn toàn. Yêu để cử hành sự kết hợp thân mật với Chúa Cứu Thế. Yêu với sức mạnh đẩy ta đi gặp Chúa Kitô. Yêu bởi vì sự sống mới ở trong Đức Kitô chính là Thánh Thần Tình Yêu. Phải yêu và yêu anh em. Ai không có tâm hồn chứa chan tình yêu, thì có giữ thân thể trong sạch cũng vô ích, bời vì họ đâu có được tham dự vào mầu nhiệm đồng trinh.

*** Bằng hãm mình
   Đức bác ái có một bản chất quá họa hiếm đến nỗi không thể không bị đe dọa mai một ở trong những tâm hồn còn nặng tình đôi với thế gian xác thịt. Phải bảo vệ nó. Phải dần dần chết đi cho thế gian này. Người ta vẫn phải ở trong thế gian, nhưng không được sống theo các định luật của nó: “Ai thuộc về Chúa Giêsu Kitô thì đã đóng đình xác thịt cùng dục vọng và ham muốn vào thập giá rồi” (Gl 5,24). Chết dần đi cho xác thịt, đó là một phần của vấn đề trình khiết, cũng như ở nơi Đức Kitô, sự chết không tách rời sự sống phục sinh. Hằng ngày phải thanh tẩy tâm hồn, thị quan và các giác quan khác để bảo vệ và yểm trợ cho tình yêu.

*** Bằng cầu nguyện và cử hành bí tích
   Yêu mến Chúa và từ bỏ thế gian xác thịt là hai phương diện của đời sống tận hiến. Đó là một ơn bao giờ cũng được ban, nhưng bao giờ cũng phải được ao ước bằng cầu nguyện.
   Ở đời này, đồng trinh là trạng thái cầu nguyện. Nó đang vươn đến cùng Đấng Hôn Phu. Nó đang tiến về mầu nhiệm từ nạn phục sinh mà nó mới chỉ bắt đầu. Nó khát khao: “Lạy Chúa Giêsu, xin hãy đến” (Kh 22,20). Nó vươn đến cùng Ngài bằng khát vọng; nó tới dần bằng trái tim cởi mở.
     Ở đời này, đồng trinh là con người đi trước thế giới này. Không có khát vọng và chờ đợi, chẳng thể có sự đồng trinh.
   Những phương thế trên giúp người đồng trinh bảo vệ sự tận hiến của mình ở trần gian này, đó là bác ái, từ bỏ và cầu nguyện; đó chính là sự tận hiến đồng trinh thể hiện thật sự ở trong đời sống. Nó tự bảo vệ mình bằng chính mình, bởi vì nó là sự sống ở trong Thánh Thần Tình yêu, là sự chết đi đối với thế gian và là một hành vi vươn tới sự sung mãn.
   Mọi con đường khám phá mầu nhiệm đồng trinh đều đã dẫn ta về bí tích Thánh Tẩy, bí tích của việc cứu thế, bí tích khởi đầu đời sống đạo. Chẳng bao giờ ta thấy đồng trinh là một tập quán bí truyền, một khắc kỷ phụ trội nhưng đó chỉ là một nỗ lực để thể hiện cái cốt yếu, một thực hành ơn gọi Kitô hữu cho tới chỗ tinh tuyền như nó sẽ hiển hiện ra trong ngày sau hết.
   Đối với mọi tín hữu, đời sống đạo là một quá trình đồng trinh quá dài, nguyên lý của nó là chính thân thể Đức Kitô tử nạn và phục sinh mà Thánh Tẩy cũng như các bí tích khác đã liên kết chúng ta vào. Khi gọi một số tín hữu sống bậc trinh khiết, Đức Kitô muốn biển họ nên một lời tiên tri về Giáo Hội khi sẽ đạt tới đích điểm của việc cứu độ, tức cũng là một hình ảnh về người tín hữu ở lúc thể mạt khi mà mầu nhiệm Giáo Hội, hiền thê phục sinh của Đức Kitô sẽ được hoàn tất ở nơi họ.
   Đồng trinh ở giữa trung tâm của Giáo Hội, ở điểm trọng yếu là chính mầu nhiệm phục sinh, là bí tích Thánh Tẩy và Thánh Thể. Đồng trinh thuộc về mầu nhiệm Giáo Hội, không phải như một phần ở trong toàn thể, nhưng như toàn thể trong một số chi thể của Giáo Hội.

  Xưa kia lễ Phục sinh đồng thời là lễ của Thánh Tẩy, của Thánh Thể và của việc tận hiến đồng trinh. “Hôm nay là lễ Phục sinh. Trong khắp thế giới người ta cử hành mầu nhiệm thánh tẩy và người ta trao “lúp” cho những người đồng trinh tận hiến" (Thánh Ambrosiô). Thánh Ambrôsiô nhắc lại cho người đồng trinh nhớ : trong đêm Phục Sinh, họ đã tiến lên ở giữa những người tân tòng mặc áo trắng, tay cầm nến, khác nào hôn thê tiến lên trước mặt hoàng để cũng là đức lang quân. Đó chính là chỗ của họ, ở giữa người mới chịu Phép Rửa, trong đêm tận hiến đồng trinh, khi mà họ đã đi sâu hơn hết vào mầu nhiệm Kitô giáo.
   Giáo Hội, cộng đoàn cử hành mầu nhiệm phục sinh, thật là một quang cảnh lạ mắt cho tất cả thế giới, trước mặt các thiên thần và loài người. Người đồng trinh là một hình ảnh của Giáo Hội. Họ là chứng nhân của Giáo Hội. Họ hãy cần thận trở nên hình ảnh về ơn cứu độ mà Chúa đang thể hiện ở trần gian, ở trước mắt các thiên thần và loài người. [1*]

===================================

                  SÁCH THAM KHẢO

+ Kinh Thánh
    Nhóm Phiên Dịch PVGK
- NXB Tôn Giáo Tháng 10/2011

+ [1*] Trong Đức Ki tô Cứu Thế
   FX. Durrwell – CSSR
- NXB Tôn Giáo - 1999
    (trang 218 – 243)

BMT – 13.7.2025
Lm Gc Phạm Xuân Lương